هواپیما ربایی
هواپیما ربایی
هواپیما ربایی را تعریف کنید.هواپیما ربایی چه نوع جرمی است؟کدام یک از هواپیما ربایی ها در دادگاه های ایران پیگیری میشوند؟راهکار های پیشگیری از هواپیما ربایی چیست؟
*تاریخچه هواپیما ربایی:
اولین حادثه ی هواپیماربایی جهان در سال ۱۹۳۰ و در آغاز جنگ سرد، بین شرق و غرب به وقوع پیوست. در این حادثه انقلابیون پرو یک هواپیمای فوکر را به تصرف خود در آوردند تا بدین وسیله از کشور فرار کنند. موج عمده ی هواپیماربایی از آگوست ۱۹۴۷ شروع و تا مارس ۱۹۵۳ ادامه داشت. پنج سال بعد در سال ۱۹۵۸، موج دوم هواپیماربایی شروع شد این دوره آغاز شد که هم زمان با به قدرت رسیدن کاسترو در کوبا بود. به گونه ای که طی مدت ۱۳ سال حدود ۲۵ هواپیماربایی موفق و ۷ مورد ناموفق به وقوع پیوست. هدف بیش تر هواپیمارباها فرار از یک کشور کمونیستی به یک کشور غیرکمونیستی بود.
تعریف لغوی هواپیما ربایی:
در زبان فارسی از هواپیماربایی با واژهها و عبارات متفاوتی نظیر راهزنی هوایی و هواپیماربایی و سرقت هوایی و هواپیما دزدی یاد شده است.در زبان انگلیسی به صورت متداول اصطلاح hijacking یا skyjacking را به کار میبرند.
*تعریف هواپیماربایی:
با وجود تعریفهای زیادی که از هواپیماربایی شده؛ تعریف جامع و مانعی از آن نداریم.
در کنوانسیون لاهه ماده ۱ مقرّر داشته، هرکس در داخل هواپیمای در حال پرواز از طریق غیر قانونی و یا توسل به زور یا تهدید به زور یا هر نوع ارعاب دیگر هواپیما را تصرف و یا کنترل آن را در دست گیرد و شروع به ارتکاب اعمال مزبور کند و یا در ارتکاب این اعمال یا در شروع به آن معاونت کند، مرتکب جرم میشود. (جرم تصرف غیر قانونی هواپیما)، لازم به ذکر است؛ برعکس سرقت وسایل نقلیه زمینی این جرم معمولاً برای ربودن بار هواپیما و محموله صورت نمیگیرد بلکه با اهدافی هم چون آزادی هم رزمان از زندان یا به عنوان یک گلوله مانند حادثه ۱۱ سپتامبر یا فرار و پناهندگی صورت میگیرد؛ به طوری که در سال ۱۹۴۷ ، ۶۰% از هواپیمارباییها جهت فرار و پناهندگی صورت گرفته بود.
بند ب قسمت اوّل از ماده ۱ کنوانسیون توکیو مقرر گردیده؛ انجام هر عمل حتی اگر متضمن هیچ جرمی نباشد؛ ولی سلامت و امنیّت هواپیما و سرنشینان و محمولات آن را به مخاطره اندازد موجب اجرای مقررات این کنوانسیون خواهد شد؛ با توجّه به بند ب ماده ۱ کنوانسیون توکیو جرایم علیه امنیّت پرواز را میتوان چنین تعریف کرد:
مقصود از جرایم علیه امنیّت پرواز، آن دسته از جرائمی است؛ که باعث اختلال پرواز هواپیماهای کشور و در نهایت سلب اعتماد مردم و مسافرین، نسبت به مسافرت با این وسیله نقلیه گردد.
*شروع به جرم هواپیما ربایی:
عبور از قصد مجرمانه و عملیات مقدّماتی و ورود در مرحله اجرایی جرم را به نحوی که اعمال انجام شده متصل به جرم باشد، شروع به آن جرم گویند، مشروط بر آن که بزه به طور کامل واقع نشود و زیر عنوان جرم تام قرار نگیرد.
در مادهی ۴۱ قانون مجازات اسلامی مصوّب ۱۳۷۰ مقرر داشته : « هر کس قصد ارتکاب جرمی کند و شروع به اجرای آن نماید لکن جرم منظور واقع نشود؛ چنانچه اقدامات انجام گرفته جرم باشد محکوم به مجازات همان جرم میشود.
تبصره ۱ مجرد قصد ارتکاب جرم و عملیات و اقداماتی که فقط مقدمه جرم بوده و ارتباط مستقیم با وقوع جرم نداشته باشد شروع به جرم نبوده و از این حیث قابل مجازات نیست.
تبصره ۲ کسی که شروع به جرمی کرده به میل خود آن را ترک کند و اقدام انجام شده جرم باشد از موجبات تخفیف مجازات برخوردار خواهد شد.»
اما باید دید در جرم هواپیماربایی و جرایم علیه امنیت پرواز شروع به جرم پیش بینی شده است.
بند الف ماده ۱ کنوانسیون لاهه مقرّر داشته : «هر کس در داخل هواپیمای در حال پرواز :
الف – از طریق غیر قانونی و یا توسل به زور یا تهدید یا هر نوع ارعاب دیگر هواپیما را تصرف و یا کنترل آن را به دست گیرد و شروع به ارتکاب اعمال مزبور نماید. مرتکب جرم میشود».
بنابراین مطابق بند الف مادهی ۱ کنوانسیون لاهه صرف تصرف و یا کنترل هواپیما به طریق غیر قانونی را جرم دانسته به عبارتی جرم تصرف غیرقانونی را جرمی مطلق میداند.
در حالی که رفتار مرتکب در بند ۱ ماده واحده قانون مجازات اخلال کنندگان در امنیّت پرواز هواپیما مصوّب ۴۹؛ زمانی جرم، تصرف غیر قانونی هواپیما محسوب میگردد که هواپیما را در اختیار بگیرند یا به نحوی از اختیار مسئولین خارج ساخته و موجب تغییر مسیر یا مقصد هواپیما شوند یا در نقطهای غیر از مقصد هواپیما را مجبور به فرود نمایند (جرم مقیّد) در جرم هواپیماربایی (تصرف غیر قانونی هواپیما) شروع به جرم هم پیش بینی شده است، با توجه به تفاوتهایی که بین مقرّرات داخلی و خارجی در تعیین زمان تحقق جرم، هواپیماربایی وجود دارد؛ دامنه شروع به جرم در آنها متفاوت است، از نظر مقرّرات بین المللی (توکیو و لاهه) به محض تصرف و کنترل هواپیما توسط رباینده وقوع جرم محقّق است و تغییر مسیر یا مقصد هواپیما شرط تحقق جرم نیست.
جرم هواپیماربایی در کنوانسیون توکیو و لاهه مطلق است؛ بند الف ماده ۱ کنوانسیون لاهه بیان میدارد:
هر گاه اعمال مندرج در آن ماده محقق نشود از قبیل تصرف هواپیما یا کنترل هواپیما را در دست گرفتن؛ اما شروع به ارتکاب اعمال مزبور شده باشد (از قبیل تهدید، توسل به زور و …)؛ در این صورت صرف شروع به اعمال فوق از نظر کنوانسیون لاهه جرم تلقی شده و قابل مجازات است.
میتوان گفت انصراف بعدی متجاوز از ادامه عملی که مرتکب شده است، ولو در طّی مسافرت و پرواز هواپیما و پشیمانی او از عملی که انجام داده است، جرم ارتکاب شده را از بین نمیبرد، بلکه ممکن است طبق مقرّرات عمومی جرایم جزء قرائن مخففه برای مجازات او محسوب شود؛ و این در صورتی است که انصراف ارادی باشد.
*هواپیما ربایی یک جرم مستمر است:
جرایم آنی، جرایمی هستند که میتوان گفت در برههای از زمان شروع شده و پایان گرفتهاند و نتایج خود را حاصل کردهاند، جرایم مستمر، به فعل یا ترک فعل اطلاق میشود که در زمان ادامه دارد. به عبارت دیگر، جرم به طور دائم تجدید حیات میکند.
در جرم هواپیماربایی، اشخاصی که هواپیما را ربودهاند؛ در واقع ادارهی آن را در اختیار میگیرند و این در اختیار گرفتن ادارهی هواپیما تا پایان هم چنان ادامه دارد، به عبارتی، در تمامی طول مدت ارتکاب جرم، ربایندگان در تلاش حفظ اداره هواپیما هستند؛ لذا این گونه نیست که عملیات اجرایی این جرم در همان ابتدا و پس از کنترل اوضاع داخلی هواپیما، به پایان رسد؛ بلکه همان گونه که گفتیم رکن مادی یعنی در اختیار گرفتن اداره هواپیما در طول زمان، دائم در حال تکرار است و کوشش ربایندگان در حفظ آن همچنان تا پایان عملیات ادامه دارد و چون عنصر معنوی جرم یعنی قصد کنترل آن نیز هم مانند عنصر مادی تا پایان عملیات استمرار دارد، لذا میتوان گفت، جرم هواپیماربایی یک جرم مستمر است.
*صلاحیت دادگاه ها در خصوص رسیدگی به جرم هواپیما ربایی:
*جرایم ارتکابی در هواپیما در صورت وجود یکی از شرایط زیر قابل رسیدگی در دادسرا و دادگاههای ایران می باشد:
الف-جرم مخل امنیت عمومی ایران باشد.
ب-متهم یا مجنی علیه ایرانی باشد.
ج-هواپیما در ایران فرودآید.(موضوع مواد ۳۰و۳۱ قانون هواپیمایی کشور مصوب ۱۳۲۸)
*چگونه میتوان از جرم هواپیما ربایی پیشگیری کرد:
برای مبارزه با این جرائم دو راهحل قانونی وجود دارد:
۱-اقدامات حقوقی
۲-اقدامات پیشگیرانه فنی
اقدامات حقوقی : مانند وضع کنوانسیونهای لاهه توکیو و مونترال که کنوانسیون توکیو به کلیه جرایم ارتکابی در هواپیما میپردازد و کنوانسیون لاهه، جرم تصرف غیر قانونی هواپیما را بیان میکند و کنوانسیون مونترال، جرایم علیه هواپیما و امنیّت هواپیمایی کشوری را مورد توجّه قرار داده است؛ در واقع این کنوانسیونها مکمل یکدیگر هستند.
در ایران علاوه بر تصویب این کنوانسیونها، قوانین دیگری هم به تصویب رسیده که عبارتند از: قانون هواپیمایی کشوری ۱۳۲۸ ، قانون اخلال کنندگان در امنیّت هواپیما و خرابکاری و … مصوّب ۱۳۴۹، قانون تشدید مجازات کبوتر پرانی مصوّب ۵۱ و قانون مجازات اسلامی، مواد ۵۱۱، ۶۷۵، ۶۷۷، ۶۷۸ . لذا لازم است؛ در قوانین داخلی تجدید نظر صورت بگیرد، از جمله این که مجازاتها تشدید شوند و جرم مذکور را مطلق بدانند نه مقید.
حادثه ۱۱ سپتامبر و حوادث متعدد دیگر به دلیل آن است؛ که امنیّت هوایی هم چنان و همیشه در معرض تهدید و خطر است و به موازات پیشرفت سیستمهای امنیّتی حرکت میکند و در نتیجه هیچ گاه نباید، از بحث توسعه امنیّت و توجّه به تقویت آن غافل ماند.
و با بهره گیری از امکانات فنی و مهندسی و یا بازرسی دقیق محوطه فرودگاه و مسافران و محصولات آنان و هواپیما، حتی در زمانی که هواپیما در آشیانه است. میتوان ضریب امنیّت را افزایش داد و از ارتکاب جرم جلوگیری کرد. و از سیستمهای امنیتی پیشرفته مانند انگشت نگاری (که سنگاپور از آن استفاده میکند). مردمک چشم (امارات) استخوان های مچ دست (امریکا) استفاده کنند.
البته لازم به ذکر است که ایران دارای گارد امنیّت بسیار قویی است؛ که حتّی قادر به لب خوانی هم هستند و شاید به همین علت است که تاکنون از سال ۷۴ به بعد هواپیماربایی در ایران صورت نگرفته است.
موسسه ملک پور برترین موسسه در سطح خاورمیانه اماده خدمت رسانی و ارائه اطلاعات به کلیه عزیزان می باشد.شما میتوانید برای حل مسائل خود با مشاوران مجرب و متخصصان حرفه ای این موسسه در تماس باشید.
فاطمه عرب
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.