احتکار
احتکار
احتکار یعنی چه؟ محتکر به چه کسی گفته میشود؟ایا احتکار جرم است؟حکم اسلام در مورد احتکار چیست؟جریمه احتکار چیست؟تشدید مجازات در احتکار چگونه است؟ایا جرم احتکار مشمول تخفیف میشود؟
*احتکار یعنی چه؟
احتکار از مادۀ «حکر» است، و حکر به معنای ذخیره کردن طعام به امید و انتظار چیزی است. به کسی که این عمل را انجام می دهد «محتکر» گفته میشود. به نظر برخی از لغتشناسان، احتکار به معنای جمع آوری و نگهداری طعام و آنچه که خورده میشود(ارزاق)، به امید گران شدنش؛ است.
*تعریف احتکار در اصطلاح حقوقی:
در اصطلاح حقوقی، احتکار عبارت است از رفتار کسی کالای مورد احتیاج و ضروری عامه مردم را زیاده از مصرف خود نگه داشته و برای جلوگیری از فروش به دولت یا مردم، پنهان کند.
*نگاه اسلام به احتکار چیست؟
احتکار از منظر اسلام به لحاظ اینکه قدرت خرید مردم را کاهش میدهد، حرام شمرده شده است. احتکار از مسائلی است که مستقیماً با مصالح جامعه مسلمین مربوط است و جلوگیری از آن از وظایف حکومت اسلامی است. احتکار کننده از سوی حکومت یا مومنان عادل اجبار میشود تا کالای خود را به بازار عرضه کند و آن را به فروش برساند. از مهم ترین پایبندی های دادوستد در بینش اسلام، پرهیز از احتکار است. امام صادق (علیه السلام) به نقل رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «لایحتکر الطعام الاخاطی». خوراک مردم را کسی احتکار نمی کند مگر گناهکار.
-روایاتی در خصوص احتکار:
الف. احتکار موجب سقوط خصلتهای انسانی است: امام علی(ع) میفرمایند: «احتکار رذیلت(پستى) است».«احتکار خصلت فاجران است».و «رنج رساندن به مردم از راه احتکار، از خصلتهاى مردم جاهل است».
ب. محتکر گنهکار است؛ امام على(ع): «محتکر اهل معصیت و گناه کار است ».
ج. محتکر ملعون است؛ پیامبر اسلام(ص) در این باره میفرماید: «محتکر ملعون است».
امام موسی کاظم(ع) از پیامبر(ص) روایت میکند: «… اگر بندهاى به عنوان دزد، به نزد خدا رود، در نظر من بهتر است تا به عنوان «محتکر»، که چهل روز ارزاق را احتکار کرده باشد…».
د. عذاب محتکر در آخرت: پیامبر اکرم(ص) میفرماید: «نگاهى به دوزخ افکندم، درّهاى دیدم که مىجوشید، (به مالک دوزخ) گفتم: اى مالک! این درّه جاى کیست؟ گفت: جاى سه گروه: محتکران، اشخاص دایم الخمر، و دلّالان زنا»
*عنصر قانونی جرم احتکار:
-برای اولین بار در ۲۹ اسفند سال ۱۳۱۶ قانونی درباره احتکار کالای انحصاری دولت، به تصویب رسید که ماده دهم آن چنین مقرر داشته: هر کس کالای انحصاری دولت را (به غیر از طریق قاچاق که تابع قوانین مخصوص است) تحصیل و احتکار نمایند، به این نحو که کالای انحصاری را زاید بر مصرف خود و کسانش از تولیدکنندگان و سایر اشخاص تحصیل نماید و بدین وسیله از دسترس دولت و مصرف کنندگان خارج نماید، به حبس جنحه ای از دو ماه تا یک سال و به تأدیه غرامت از هزار تا ۱۰ هزار ریال و یا به یکی از این دو مجازات محکوم و به علاوه مال مورد احتکار به نفع شرکت یا بنگاه و ادارع مربوطه ضبط می شود، به همین مجازات محکوم می شود، هر عامل فروش رسمس و فروشندگان مجاز که اجناس انحصار را زیاد بر نرخ مقرر از طرف شرکت یا اداره و بنگاهی که عمل انحصار آن مال را عهده دار است به فروش رساند.
پس از شهریور سال ۱۳۲۰ و ورود قوای بیگانه به خاک کشور و افزایش خطر احتکار از طرف افراد سودجو و ضرورت حمایت بیشتر مصرف کنندگان، در تاریخ ۲۷ اسفند همان سال، قانون راجع به جلوگیری از احتکار به تصویب رسید
ماده یک قانون مجازات محتکران و گرانفروشان میگوید احتکار عبارت است از جمع و نگهداری ارزاق مورد نیاز و ضروری عامه مردم و بلافاصله تاکید میکند که هر کس مرتکب احتکار شود با رعایت امکانات و شرایط خاطی و دفعات و مراتبجرم و مراتب تأدیب به مجازاتی از دو برابر تا ۱۰ برابر قیمت کالای احتکار شده و شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم میشود.
*محتکر کیست؟
هر کسی که مرتکب هر یک از اعمال مشروحه زیر شود با رعایت امکانات و شرایط خاطی و دفعات و مراتب جرم و مراتب تأدیب برایمرتبه اول به جزای نقدی از ۲ تا ۵ برابر و برای مرتبه دوم از ۵ تا ۱۰ برابر قیمت کالا و خدمات مورد تخلف در این ماده و برای مرتبه سوم برای افراد غیرصنفی از ۱۰ تا ۲۰ برابر قیمت کالا و خدمات مورد تخلف در ماده و در مورد افراد صنفی علاوه بر مجازات مرتبه دوم به لغو پروانه محکوم خواهند شد.
۱- فروش مصنوعات یا فرآوردههای گرانتر از نرخ مقرر.
۲- دریافت اجرت یا دستمزد خدمات، زاید بر میزان مقرر.
۳- معامله صوری به نرخ مقرر و به کار بردن تمهیداتی که عملاً موجب دریافت وجه بیشتر از نرخ مقرر بشود.
۴- استفاده از مواد نا مرغوب که در نتیجه کیفیت کالا یا مصنوعات یا فرآوردهها یا ارزش خدمات را بدون تنزل قیمت پائین میآورد.
۵-عرضه نان معمولی با پخت نامرغوب.
۶-تحویل کالا کمتر از وزن یا مقدار به مشتری.
۷- انتقال غیر مجاز کالاهایی که از طرف دولت به یک شهر یا منطقه یا جمعیت معینی اختصاص یافته است به شهر و منطقه دیگر و یا فروش آنبه اشخاص دیگر.
۸- خودداری فرد صنفی از عرضه و فروش کالا یا مصنوعات و یا فرآوردهها یا خدمات بر خلاف مقررات صنفی.
۹- امتناع فرد صنفی از دادن فاکتور به قیمت رسمی و یا صدور فاکتور خلاف واقع.
*جریمه جرم احتکار چیست؟
جریمه احتکار با عنایت به دفعات تکرار در طول هر سال به شرح زیر است:
الف: مرتبه اول، الزام محتکر به عرضه و فروش کل کالاهای احتکار شده و جریمه نقدی معادل پنجاه درصد قیمت روز کالاهای احتکار شده.
ب: مرتبه دوم: الزام محتکر به عرضه خرید و فروش کل کالاهای احتکار شده و جریمه نقدی معادل دو برابر قیمت روزکالاهای احتکار شده و نصب پارچه یا تابلو بر سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی به مدت یک ماه.
ج: مرتبه سوم: الزام محتکر به عرضه خرید و فروش کل کالاهای احتکار شده و جریمه نقدی معادل پنج برابر قیمت روز کالاهای احتکار شده و نصب پارچه یا تابلو بر سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی و تعطیل محل کسب به مدت یک ماه.
*علل و عوامل پدیده احتکار :
۱- سود جویی و منفعت طلبی
۲-اغراض واهداف سیاسی
۳-عدم آشنایی کسبه با مقررات مسایل اقتصادی
۱-سود جویی و منفعت طلبی : بدانگونه که در بند متصدیان احتکار آمد ، گروهی از محتکرین به انگیزه ایجاد بازار سیاه و نایاب کردن کالا و انتضار برای فرصتهای مناسب برای فروش کالا به قیمت گزاف می باشند و بدینوسیله قصد ثروت اندوزی دارند این گروه صرفا در صدد تامین منافع اقتصادی خود هستند و اهداف سیاسی را دنبال نمی کنند
۲-اغراض و اهداف سیاسی : گروهی با هرج ومرج سازی در نظام اقتصادی در پی پیاده کردن اغراض سیاسی و رسیدن به اهداف شوم خود می باشند و معمولا دخالت آشکار دولتهای قدرتمند دنیا و بنگاه های اقتصادی مربوط به آنان که همواره به دنبال تامین منافع سیاسی و اقتصادی خود هستند ، دیده می شود .
۳-عدم آگاهی کسبه با مقررات : یکی از مشکلات عمده و اساسی که از دیر باز در کشور ما به دلیل ضعف سازماندهی اصناف همیشه مطرح بوده ، عدم آگاهی اصناف با مقررات و قوانین تجاری است . برهمین اساس بسیاری از اصناف مرتکب اعمالی خلاف مقررات عرضه و فروش کالا می شوند . در نظر سنجی هایی که به عمل آمده است ،قریب ۷۶% از کسبه ، تجارت را فقط در خرید و فروش و تصحیل سود می دانند و مقررات را در پرداخت مالیات و اخذ پروانه کسب خلاصه کرده اند و همین عدم آشنایی به مقررات بعضا منجر به احتکار و حبس کالا و نایاب شدن آن و ایجاد بازار سیاه شده است
۴-ضعف اعتقادی : اثر اعتقادات دینی و اتکا به مبانی معنوی در پیشگیری از وقوع جرم غیر قابل انکار است و اصولا مکاتب جرم شناسی نوین ، در جهت ایصال به یک اجتماع خالی از بزه، مهمترین موضوع را ایجاد فضای معنوی در جامعه و ارتقای سطح اعتقادات مذهبی مردم می دانند . بدیهی است وقتی افراد جامعه اطمینان نموده که فراتر از عالم طبیعت ،عوالم دیگری نیز وجود دارد و انسان موجودی لایتناهی است که هر مقدار در مسیر کمالات روحی قدم بر دارد ، سعادتمند تر است و اجر عمل خود را دریافت می نماید و بالعکس چنانچه در طریق تباهی فساد و ظلم نیز حرکت کند ، نتیجه عمل خود را خواهد دید و عذاب اخروی را نصیب خود خواهد کرد ، طبیعتا از ارتکاب معاصی و جرایم خود داری می نماید
*تشدید مجازات در جرم احتکار:
قانونگذار جهت شدت عمل بیشتر در خصوص جرایم احتکار و گران فروشی ، مجازات شروع به جرم را نیز پیش بینی و در تبصره ۳ ماده ۲ قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی کشور مقرر می دارد : (مجازات شروع به جرم موضوع قسمت اول این ماده یک تا سه سال حبس و پانصد هزار تا پنج میلیون جزای نقدی و مجازات شورع به جرم قسمت اخیر این ماده شش ماه تا دو سال حبس و دویست و پنجاه هزار ریال تا دو میلیون و پانصد هزار ریال جزای نقدی و مجازات شروع به جرم موضوع تبصره یک این ماده شش ماه تا یک سال ونیم حبس و دویست هزار ریال تا یک میلیون ریال جزای نقدی است )همچنین مقنن راه هر گونه ارفاق در خصوص این قبیل مجرمین را مسدود نموده و نه تنها هیچ یک از مجازات های مقرر در این قانون را قابل تعلیق ندانسته ، بلکه مجازات اعدام و جزاهای مالی و محرومیت و انفصال دائم از خدمات دولتی و نهادها از طریق محاکم را قابل تخفیف یا تقلیل نمی شناسد .
این مقاله توسط موسسه ملک پور در جهت اگاهی شما تهیه و تدوین شده است در صورتیکه شما هم مایل به مشاوره با مشاوران و متخصصان مجرب هستید با موسسه ملک پور در ارتباط باشید.
فاطمه عرب
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.